Omelia nella beatificazione di Paschalina Jahn e 9 Compagne martiri

 

EGLI LE HA TROVATE DEGNE DI SE'

Omelia nella Beatificazione di Pascalis Jahn e 9 Compagne martiri

 

 

«Vieni, sposa di Cristo, ricevi la corona, che il Signore ti ha preparato per la vita eterna».

 

1. Cari Fratelli e Sorelle! Queste antiche parole, tratte dalla Sacra Scrittura e riascoltate nel Canto al Vangelo, rievocano l’invito del Signore, che a buon diritto possiamo oggi ritenere rivolto ad ognuna delle dieci religiose elisabettiane di cui celebriamo la Beatificazione. Qui, in questa terra della Bassa Slesia, sul finire della seconda guerra mondiale, esse sono state una rappresentazione vivente di quelle dieci vergini sagge della parabola, secondo il Vangelo di San Matteo, che andarono incontro al Signore con le lampade accese. In cambio della loro fedeltà e perseveranza fino all’effusione del sangue, Dio ha donato loro una corona di gloria, per la quale anche noi, oggi, ci rallegriamo e facciamo festa. Le loro anime infatti, come abbiamo sentito nel brano della Sapienza, «sono nelle mani di Dio» (Sap 3,1), dacché «Egli le ha trovate degne di sé» (3,5) e «le ha gradite come l’offerta di un olocausto» (3,6). Questo giorno, potremmo dire, anticipa per noi, l’ultimo giorno, quello del giudizio, allorché esse «risplenderanno» ai nostri occhi (3,7).

2. Nel clima di violenza e di sopraffazione, proprio di quella fase terminale del conflitto, la testimonianza delle nuove Beate è una parola d’amore, un segno di carità, di dedizione totale allo Sposo celeste. Quale forza nell’affermazione di una di loro, che fra le sue ultime parole ebbe a dire: «Appartengo a Cristo, lui è il mio Sposo» (Positio, p. 101)! In molti passi dell’Antico Testamento il Signore ha utilizzato l’immagine dello sposo e della sposa per parlare di sé e del suo popolo. Il popolo di Dio era infatti una nazione scelta, perché era amata. Dio si era conquistato il suo popolo, liberandolo dalla schiavitù ed offrendogli la sua alleanza. Potremmo affermare che, attraverso la vita santa e il martirio esemplare di Pascalis Jahn e delle sue Compagne, il Signore ha voluto dire agli abitanti di questa terra: «Tu sei per me un popolo amato, la tua speranza è la mia fedeltà, non ti ho abbandonato e mai ti abbandonerò. Io non ti porto via nulla, perché non cerco altro che il tuo affetto, la tua devozione, la tua carità». Di questo amore misericordioso di Dio parlò San Giovanni Paolo II nel suo ultimo viaggio in Polonia. Disse: «Bisogna far risuonare il messaggio dell’amore misericordioso con nuovo vigore. Il mondo ha bisogno di quest’amore. È giunta l’ora di far giungere il messaggio di Cristo a tutti: specialmente a coloro la cui umanità e dignità sembrano perdersi nel mysterium iniquitatis. È giunta l'ora in cui il messaggio della Divina Misericordia riversi nei cuori la speranza e diventi scintilla di una nuova civiltà: della civiltà dell’amore» (Parco di Błonie – Kraków. 18 agosto 2002).

Annuncio del Regno di Cristo, «regno di giustizia, di amore e di pace» (Messale Romano, p. 297) non è soltanto il fatto martiriale, che ha segnato la vita delle nostre nuove Beate nella sua conclusione. Tutta la loro esistenza infatti, sull’esempio della loro Cofondatrice e prima Superiora Generale, la Beata Maria Luisa Merkert, fu un vero dono di sé stesse nel servizio dei malati, dei piccoli, dei poveri, dei più fragili. Fu una carità così disinteressata ed eroica che le trattenne, anche quando la fuga avrebbe loro evitato i rischi più grandi. A cavallo fra il 1944 e il 1945 infatti, l’avvicinarsi dell’Armata Rossa portava con sé la notizia di brutalità ed atrocità commesse dai militari sugli abitanti della Prussia Orientale; quando poi il loro ingresso a Wroclaw fu imminente, molti civili si trovarono davanti alla scelta fra fuggire o rimanere, se salvarsi scappando o affrontare un grave pericolo rimanendo. Le Suore elisabettiane decisero di rimanere nei villaggi invasi dai sovietici. Scrissero in una lettera del marzo 1945: «Secondo noi è nostro dovere restare a fianco di queste persone bisognose» (Positio, 119). E così la radicalità della loro adesione a Cristo, il loro donarsi in maniera totale e con cuore indiviso a Dio e al prossimo, trovò proprio in questi frangenti la sua massima espressione. Andarono incontro alla morte con l’eroica fortezza, di cui hanno raccontato molti testimoni, espressa dalle parole di San Paolo che abbiamo sentito: «Chi potrà separarci dall’amore di Cristo?» (Rm 8,35). Sì, la loro vita era ripiena dell’amore più grande, di quell’amore che il Signore ha comandato, aggiungendo: «Come io ho amato voi» (Gv 15,12). Commenta Sant’Agostino: «In che modo ci hai amati, per sapere come dobbiamo amarci tra noi? Ascoltate: “Nessuno ha un amore più grande di questo: dare la vita per i propri amici”. Amatevi a vicenda, in modo da offrire ciascuno la vita per gli altri. I martiri infatti misero in pratica questo, di cui parla anche l’evangelista Giovanni nella sua lettera: “Come Cristo ha dato la sua vita per noi, così anche noi dobbiamo dare la vita per i fratelli”» (Discorsi, 332, 2).

3. La ricchezza spirituale delle nuove Beate ci provoca e ci edifica. Nello stesso tempo, la loro vicenda martiriale ci fa pensare alle circostanze che stiamo vivendo oggi, nell’Europa del XXI secolo. Sono circostanze nelle quali, davanti alle scene di perpetrata violenza, di accanita crudeltà, di odio ingiustificato avvertiamo il bisogno di alimentare il desiderio della pace e l’edificazione della concordia con gesti di carità, di apertura, di accoglienza e di ospitalità. Davanti ai recenti dolorosi avvenimenti in Ucraina, durante l’Udienza generale del Mercoledì delle Ceneri, Papa Francesco ha riservato un saluto particolare ai polacchi, geograficamente tanto vicini ai teatri di queste barbarie. Ha detto: «Per primi avete sostenuto l’Ucraina, aprendo i vostri confini, i vostri cuori e le porte delle vostre case agli ucraini che scappano dalla guerra. State offrendo generosamente a loro tutto il necessario perché possano vivere dignitosamente, nonostante la drammaticità del momento. Vi sono profondamente grato e vi benedico di cuore» (Udienza generale, 2 marzo 2022). La pace si costruisce mediante gesti concreti di carità disinteressata, si serve mediante la dedizione e la fedeltà quando ci è chiesto di prenderci cura degli altri. È questa la risposta concreta che, accanto alla preghiera, ciascuno di noi può offrire davanti a tanta efferatezza, barbarie ed ingiustizia, di cui siamo testimoni. In questo le nuove Beate sono per noi di grande esempio. Non possiamo celebrare oggi la loro Beatificazione senza ricordare la beatitudine pronunciata da Gesù: «Beati gli operatori di pace, perché saranno chiamati figli di Dio» (Mt 5,9).

Per amore, Pascalis Jahn e le sue compagne vollero col martirio difendere la loro verginità e castità. Se anche negli slogan e nei discorsi del mondo in cui viviamo pare non esserci posto per parole come queste, non possiamo lasciarci portare via il tesoro del loro significato. Le nuove Beate sono infatti l’ultimo anello di una lunga catena, lunga quanto tutta la tradizione della Chiesa. Già i primi Padri esaltavano la verginità consacrata e l’amore casto delle vergini. Casto è infatti l’amore gratuito per eccellenza, che fa dono totale di sé, per sé non trattiene nulla. L’esempio delle nuove Beate, così limpido e trasparente, si oppone a tanto offuscamento sull’amore umano. Ricorda a tutti – penso specialmente ai giovani – di quale amore è in cerca il cuore dell’uomo. Non è forse nel dono di sé che ritroviamo noi stessi? E non è forse vero che quanto più prezioso è il dono, tanto più ci chiede di farcene custodi? Nel contemplare l’esempio di queste donne, forti e sincere, tutti possono riscoprirsi chiamati ad un amore vero, sollecito e gratuito. È quella che il Catechismo della Chiesa Cattolica chiama «vocazione fondamentale e innata di ogni essere umano» (1604).

Come non vedere infine risplendere in queste martiri la dignità della donna, che nel disegno della Redenzione ha in Maria Santissima il riconoscimento più grande? Lasciate che rilegga, insieme con voi, una delle frasi con cui San Giovanni Paolo II, in occasione dell’Anno Mariano del 1981, concludeva la sua lettera apostolica Mulieris dignitatem: «La Chiesa ringrazia per tutte le manifestazioni del “genio” femminile apparse nel corso della storia, in mezzo a tutti i popoli e nazioni; ringrazia per tutti i carismi che lo Spirito Santo elargisce alle donne nella storia del Popolo di Dio, per tutte le vittorie che essa deve alla loro fede, speranza e carità: ringrazia per tutti i frutti di santità femminile» (31). Sì, ringraziamo Dio, insieme a tutta la Chiesa, per la santità di Pascalis Jahn e delle sue nove compagne. Chiediamo al Signore, per loro intercessione, che non vengano mai più a mancare a questo mondo il rispetto della femminilità, l’uguaglianza nella dignità fra l’uomo e la donna, la tutela della maternità.

4. Cari Fratelli e Sorelle! Torniamo al brano del Vangelo di Matteo. Dieci vergini presero le loro lampade e andarono incontro allo sposo. Ma di esse cinque avevano con sé la giusta riserva di olio, le altre cinque invece si mostrarono stolte perché a loro l’olio venne meno. San Basilio Magno afferma che il senso di questo olio è «ogni giorno e ogni ora essere pronti nel compiere pienamente la volontà di Dio» (Regole morali, 80, 22). Il giorno e l’ora della volontà di Dio fu, per le dieci vergini divenute oggi Beate, il compimento col martirio della loro piena donazione nell’amore. A differenza delle vergini della parabola esse, tutte e dieci, con il carattere e il tratto propri di ciascuna, abbracciarono le atrocità delle sofferenze, l’efferatezza delle umiliazioni ed andarono incontro alla morte. Ora che la loro santità viene ora riconosciuta dalla Chiesa, ci sono donate come strumenti di intercessione presso Dio. Alla Vergine Maria dunque, Regina della Polonia, a Santa Edith Stein, che qui a Wrocław venne alla luce, e alle dieci nuove Beate affidiamo i nostri bisogni e le nostre preoccupazioni, le nostre speranze e i nostri propositi. A loro raccomandiamo oggi, in particolare, il popolo ucraino, i migranti e le nostre aspirazioni di pace.

 

Paschalis Jahn, dal cuore pieno d’amore,

Melusja Rybka, donna forte,

Edelburgis Kubitzki, esempio di povertà evangelica,

Adela Schramm, vergine prudente,

Acutina Goldberg, amante della giustizia,

Adelheidis Töpfer, modello di fede,  

Felicitas Ellmerer, obbediente fino alla fine,

Sabina Thienel, dallo sguardo pieno di fiduciosa,

Rosaria Schilling, fortificata dalla penitenza,  

Sapientia Heymann, vergine saggia.

pregate per noi!

 

Wrocław, 11 giugno 2022

 

Marcello Card. Semeraro

 

________________

 

MSZA ŚWIĘTA I OBRZĘD BEATYFIKACJI SŁUŻEBNIC BOŻYCH

PASCHALIS JAHN I 9 TOWARZYSZEK,  MĘCZENNIC

Wrocław, 11 czerwca 2022

 

 „Przyjdź, oblubienico Chrystusa,

 przyjmij wieniec, który Pan przygotował dla ciebie na wieki”.

 

1. Drodzy Bracia i Siostry! Te starożytne słowa, zaczerpnięte z Pisma Świętego i słyszane przez nas w śpiewie przed Ewangelią, przypominają zaproszenie naszego Pana, które możemy dziś słusznie uznać za skierowane do każdej z dziesięciu sióstr elżbietanek, których beatyfikację dzisiaj celebrujemy. Tu, na tej Ziemi Dolnośląskiej, pod koniec II wojny światowej, były one żywym uobecnieniem owych mądrych panien z ewangelicznej przypowieści św. Mateusza, które wyszły na spotkanie Pana z zapalonymi lampami. W zamian za ich wierność i wytrwanie aż do przelewu krwi, Bóg dał im wieniec chwały, z czego my sami dzisiaj się radujemy i co świętujemy. Ich dusze bowiem, jak słyszeliśmy we fragmencie Księgi Mądrości, „są w ręku Boga” (Mdr 3,1), ponieważ „uznał je godnymi siebie” (3,5) i „przyjął je jako całopalną ofiarę” (3,6). Można powiedzieć, że ten dzień uprzedza dla nas dzień ostateczny, dzień sądu, kiedy one „zajaśnieją” w naszych oczach (3,7).

2. W klimacie przemocy i ucisku, typowym dla tej końcowej fazy wojny, świadectwo nowych Błogosławionych jest słowem miłości, jest znakiem miłości oraz całkowitego oddania się niebieskiemu Oblubieńcowi. Jakaż moc rozbrzmiewa z okrzyku jednej z sióstr, która w swoich ostatnich słowach powiedziała: „Ja należę do Chrystusa, i On jest moim Oblubieńcem!” (Positio, s. 101).

W wielu fragmentach Starego Testamentu Pan używał obrazu oblubieńca
i oblubienicy, aby mówić o sobie i swoim ludzie. Lud Boży był rzeczywiście narodem wybranym, ponieważ był kochany. Bóg pozyskał sobie swój lud, wyzwalając go z niewoli i ofiarując mu swoje przymierze. Moglibyśmy stwierdzić, że przez święte życie i przykładne męczeństwo siostry Paschalis Jahn i jej Towarzyszek, Pan chciał powiedzieć mieszkańcom tej ziemi: „Jesteście dla mnie ludem umiłowanym, wasza nadzieja jest moją wiernością, nie opuściłem was i nigdy was nie opuszczę. Niczego wam nie odbieram, bo nie szukam czego innego, jak tylko waszych serc, waszego oddania, waszej miłości”. O tej miłosiernej miłości Boga mówił św. Jan Paweł II podczas swojej ostatniej podróży do Polski. Powiedział: „Trzeba, aby orędzie o miłosiernej miłości zabrzmiało z nową mocą. Świat potrzebuje tej miłości. Nadszedł czas, żeby Chrystusowe przesłanie dotarło do wszystkich, zwłaszcza do tych, których człowieczeństwo i godność zdaje się zatracać w mysterium iniquitatis. Nadszedł czas, aby orędzie o Bożym miłosierdziu wlało w ludzkie serca nadzieję i stało się zarzewiem nowej cywilizacji - cywilizacji miłości” (Błonie – Kraków, 18 sierpnia 2002 r.).

Głoszenie Królestwa Chrystusa, „królestwa sprawiedliwości, miłości i pokoju” (Mszał Rzymski dla Diecezji Polskich, s. 205*) to nie tylko męczeństwo, które naznaczyło ostatnie chwile życia naszych nowych Błogosławionych. Bowiem, całe życie tych sióstr, za przykładem ich Współzałożycielki i pierwszej Przełożonej Generalnej, błogosławionej Marii Luizy Merkert, było prawdziwym darem z siebie w służbie chorym, maluczkim, ubogim, najbardziej potrzebującym. Ich bezinteresowna i heroiczna miłość była tak wielka, że powstrzymywała je nawet wówczas, gdy ucieczka pozwoliłaby uniknąć im największego ryzyka, jakim bez wątpienia było na przełomie lat 1944-1945 zbliżanie się Armii Czerwonej, co niosło ze sobą wieści o jej brutalności i okrucieństwach popełnianych przez żołnierzy na mieszkańcach Prus Wschodnich. Kiedy więc wojsko zbliżało się do Wrocławia, wielu cywilów stanęło przed wyborem czy ratować się ucieczką czy pozostać i  narażać się na niebezpieczeństwo. Siostry Elżbietanki zdecydowały się pozostać w miejscowościach zajętych przez Sowietów. W liście z marca 1945 r. pisały: „Według nas jest naszym obowiązkiem pozostać przy tych potrzebujących” (Positio, s. 119). Poprzez ich niezłomny charakter przylgnięcia do Chrystusa, ich całkowite i niepodzielne oddanie się całym sercem Bogu i bliźniemu, znalazły swoje potwierdzenie właśnie w tych okolicznościach. Poszły na śmierć z heroiczną odwagą, o której opowiadało wielu świadków, w myśl słów św. Pawła, które dzisiaj wysłuchaliśmy: „Któż może nas odłączyć od miłości Chrystusowej?” (Rz 8,35). Tak, ich życie było przepełnione największą miłością, tą miłością, którą nakazał sam Pan: „Jak Ja was umiłowałem” (J 15,12). Św. Augustyn komentuje: „W jaki sposób nas umiłowałeś, abyśmy wiedzieli, jak winniśmy się miłować? Posłuchajcie: Nikt nie ma większej miłości niż oddać życie za przyjaciół. Miłujcie się nawzajem, aby każdy ofiarował swoje życie za drugich. Męczennicy bowiem wprowadzili w czyn to, o czym mówi również ewangelista Jan w swoim liście: Jak Chrystus oddał swoje życie za nas, tak i my powinniśmy oddać nasze życie za braci” (Sermones, 332, 2).

3. Bogactwo duchowe nowych Błogosławionych wspiera i inspiruje nas do bycia lepszym człowiekiem. Równocześnie ich męczeństwo przywodzi na myśl sytuacje, których doświadczamy dzisiaj w Europie XXI wieku. Są to okoliczności, w których – widząc sceny dokonywanej przemocy, gorzkiego okrucieństwa, nieuzasadnionej nienawiści – odczuwamy pragnienie pokoju i budowania harmonii poprzez gesty miłości, otwartości, akceptacji i gościnności. Wobec bolesnych wydarzeń, które dotknęły Ukrainę, podczas Audiencji generalnej w Środę Popielcową, Papież Franciszek skierował szczególne pozdrowienie do Polaków, geograficznie tak bliskich teatrowi tych brutalnych czynów. Powiedział: „Wy jako pierwsi wsparliście Ukrainę, otwierając swoje granice, swoje serca i drzwi swoich domów dla Ukraińców, uciekających przed wojną. Hojnie ofiarujecie im wszystko, czego potrzebują, by mogli żyć godnie, pomimo dramatu obecnej chwili. Jestem wam głęboko wdzięczny i z serca wam błogosławię!”(Audiencja generalna, 2 marca 2022 r.). Pokój buduje się poprzez konkretne gesty bezinteresownej miłości, służy się mu oddaniem i wiernością, gdy wymaga się od nas abyśmy okazali troskę o innych. To jest konkretna odpowiedź, której obok modlitwy każdy z nas może udzielić w obliczu tak wielkiej brutalności, barbarzyństwa i niesprawiedliwości, których jesteśmy świadkami. Nowe Błogosławione są dla nas w tym momencie doskonałym przykładem. Nie możemy dziś celebrować ich beatyfikacji, bez przypomnienia błogosławieństwa wypowiedzianego przez Jezusa: „Błogosławieni, którzy wprowadzają pokój, albowiem oni będą nazwani synami Bożymi” (Mt 5, 9).

Z miłości do Boga, siostry Paschalis Jahn i jej Towarzyszki zapragnęły własnym męczeństwem bronić swojego dziewictwa i czystości. Jeśli nawet w sloganowych wyrażeniach i pojęciach świata, w którym żyjemy, wydaje się, że nie ma miejsca na takie słowa, nie możemy pozwolić, aby został wyeliminowany i zabrany nam skarb, jaki zawierają. Nowe Błogosławione są bowiem ostatnim ogniwem długiego łańcucha, tak długiego jak cała tradycja Naszego Kościoła. Już pierwsi Ojcowie Kościoła wywyższali konsekrowane dziewictwo i czystą miłość dziewic. Czystość jest bowiem najszlachetniejszym wyrazem dobrowolnej miłości, która czyni z siebie całkowity dar, niczego sobie nie zatrzymując. Przykład nowych Błogosławionych, tak jasny i przejrzysty, sprzeciwia się bardzo szerokiemu działaniu na rzecz zaciemniania ludzkiej miłości. Przypomina wszystkim – myślę zwłaszcza o młodzieży – jakiej miłości szuka serce człowieka. Czy nie znajdujemy jej może w darze z siebie? I czy nie jest prawdą, że im cenniejszy jest dar, tym bardziej wymaga on od nas, abyśmy go strzegli? Wpatrując się w przykład tych dzielnych i szczerych kobiet, każdy może odkryć że jest powołany do prawdziwej, troskliwej i bezinteresownej miłości. Katechizm Kościoła Katolickiego nazywa go „podstawowym i wrodzonym powołaniem każdej istoty ludzkiej” (1604).

Wreszcie, czyż nie można dostrzec jak jaśnieje w tych Męczennicach godność kobiety, która w planie Odkupienia ma największe uznanie w Najświętszej Maryi Pannie? Pozwólcie, że ponownie odczytam razem z wami jedno ze zdań, którymi św. Jan Paweł II zakończył z okazji Roku Maryjnego 1981 r. swój list apostolski Mulieris dignitatem: „Kościół składa dzięki za wszystkie przejawy kobiecego geniuszu w ciągu dziejów, pośród wszystkich ludów i narodów; składa dzięki za wszystkie charyzmaty, jakie Duch Święty udziela niewiastom w historii Ludu Bożego, za wszystkie zwycięstwa, jakie zawdzięcza ich wierze, nadziei i miłości: składa dzięki za wszystkie owoce kobiecej świętości”(31). Tak, dziękujemy Bogu wraz z całym Kościołem za świętość Paschalis Jahn i jej dziewięciu Towarzyszek. Prosimy Pana za ich wstawiennictwem, aby światu nigdy więcej nie zabrakło szacunku dla kobiecości, równości w godności mężczyzny i kobiety oraz ochrony macierzyństwa.

4. Drodzy Bracia i Siostry! Wróćmy do fragmentu Ewangelii św. Mateusza. Dziesięć dziewic wzięło swoje lampy i poszło na spotkanie z oblubieńcem. Pięć z nich miało przy sobie odpowiedni zapas oliwy, podczas gdy pozostała piątka okazała się nierozważna, ponieważ oliwa się im skończyła. Św. Bazyli Wielki potwierdza, że ​​znaczenie tej oliwy to „gotowość do pełnienia woli Bożej każdego dnia i każdej godziny” (Regulae morales, 80, 22). Dzień i godzina woli Bożej były dla dziesięciu dziewic, które dziś zostały beatyfikowane, wypełnieniem przez męczeństwo ich pełnego oddania w miłości. W przeciwieństwie do dziewic z przypowieści, wszystkie dziesięć, z ich własnym charakterem i osobistymi cechami, przyjęły okrucieństwo cierpienia, brutalność upokorzeń i poszły na spotkanie śmierci. Teraz, gdy ich świętość została uznana przez Kościół, są nam dane jako orędowniczki przed Bogiem. Najświętszej Maryi Pannie, Królowej Polski, świętej Edycie Stein, która tutaj we Wrocławiu przyszła na świat i dziesięciu nowym Błogosławionym powierzamy nasze potrzeby i nasze troski, nasze nadzieje i nasze oczekiwania. W sposób szczególny polecamy im dzisiaj naród ukraiński, migrantów i nasze dążenia do pokoju.

 

Błogosławiona Paschalis Jahn, z sercem pełnym miłości,

Błogosławiona Melusjo Rybka, niewiasto mężna,

Błogosławiona Edelburgis Kubitzki, przykładzie ewangelicznego ubóstwa,

Błogosławiona Adelo Schramm, dziewico roztropna,

Błogosławiona Acutino Goldberg, miłośniczko sprawiedliwości,

Błogosławiona Adelheidis Töpfer, wzorze wiary,

Błogosławiona Felicitas Ellmerer, posłuszna do końca,

Błogosławiona Sabino Thienel, ze spojrzeniem pełnym nadziei,

Błogosławiona Rosario Schilling, wzmocniona pokutą,

Błogosławiona Sapientio Heymann, dziewico pełna mądrości,

Módlcie się za nami!